ασετιλίνη

Αέριο με χαρακτηριστικά δυσάρεστη οσμή, που παράγεται όταν στο κοινό ανθρακασβέστιο επιδράσει νερό. Η αντίδραση είναιπολύ ζωηρή ακόμα και στη συνηθισμένη θερμοκρασία. Η α. είναι εύφλεκτη και εκρηκτική και δίνει μια φλόγα πλούσια σε καπνό. Παρά τα μειονεκτήματα αυτά, και ιδιαίτερα παρά τις δυσκολίες της εναποθήκευσής της, η α. χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία παλαιότερα για φωτισμό ακόμα και αυτοκίνητων, ποδήλατων, πλοίων κλπ. με χρήση ειδικών συσκευών όπου παράγεται σε μικρές ποσότητες και χωρίς διακοπή, με νερό που πέφτει σε σταγόνες πάνω σε κομμάτια ανθρακασβεστίου και με ειδικούς λύχνους και λάμπες όπου με τη ρύθμιση της παροχής αέρα επιτυγχάνεται η ομαλή καύση της α. με μια φλόγα λευκή, έντονα φωτεινή. Με την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού η χρήση της α. περιορίστηκε στο ελάχιστο. Το κύριο συστατικό της α. είναι το ακετυλένιο, ένας ακόρεστος υδρογονάνθρακας πλούσιος σε άνθρακα (92,6%) με χημικό τύπο HC ≡ CH (αιθίνιο), που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χημικής βιομηχανίας. Το ακετυλένιο το ανακάλυψε o Έντμοντ Ντέιβι, το 1836, και παρασκευάζεται σε ποσότητες με την επίδραση του νερού στο ανθρακασβέστιο και περισσότερο οικονομικά από μεθάνιο ή υδρογονάνθρακες με θερμική διάσπαση γνωστή ως πυρόλυση (cracking). Είναι αέριο άχρωμο, άοσμο (η δυσάρεστη οσμή της α. οφείλεται σε παραπροϊόντα από το ανθρακασβέστιο, ιδίως φωσφίνες) και προκαλεί ασφυξία (όταν είναι σε μεγάλες συγκεντρώσεις) και ύπνωση. Παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε σε καθαρή κατάσταση ως χειρουργικό αναισθητικό· με καθαρό οξυγόνο και στην κατάλληλη αναλογία καίγεται, αναπτύσσοντας θερμοκρασία περίπου 3.000°C. Πρόκειται για τη γνωστή ως οξυακετυλενική φλόγα που χρησιμοποιείται σε εργασίες συγκόλλησης και κοπής μετάλλων σε υψηλό σημείο τήξης. Με τον αέρα και σε ορισμένη αναλογία καίγεται παράγοντας έντονο φως που έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με το ηλιακό φως. To ακετυλένιο, επειδή είναι εκρηκτικό και στις πιο μικρές υπερπιέσεις, φέρεται στο εμπόριο σε χαλύβδινες οβίδες, που έχουν γεμιστεί προηγουμένως με μια πορώδη μάζα εμποτισμένη με ακετόνη και στις οποίες εισάγεται καθαρό και ξηρό με πίεση 12–15 ατμ. Η εφαρμογή του στη βιομηχανία επεκτείνεται σε διάφορα πεδία. Οι πρώτες ενδιαφέρουσες μελέτες για την εφαρμογή του ακετυλένιου στην παραγωγή πλαστικών πραγματοποιήθηκαν από τον Γερμανό χημικό I. Βάλτερ Ρέπε κατά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο, έγιναν όμως γενικά γνωστές μόνο στο τέλος του πολέμου. Λόγω της εκρηκτικότητας του ακετυλένιου αναπτύχθηκε στις εφαρμογές του μια ειδική τεχνική επεξεργασίας σε υψηλές θερμοκρασίες που αναφέρεται με το όνομα χημεία του Ρέπε. Το ακετυλένιο χρησιμοποιήθηκε στις πρώτες προσπάθειες παρασκευής του συνθετικού ελαστικού, που άρχισαν το 1930 στις ΗΠΑ. Σήμερα είναι βασική πρώτη ύλη για την παρασκευή διαλυτικών για τα βερνίκια αυτοκινήτων, των υφαντικών ινών και των πλαστικών διαφανών ουσιών, όπως το πλέξιγκλας. Είναι επίσης σημαντικό στοιχείο στη σύνθεση της βιταμίνης Α. Το ακετυλένιο με καθαρό οξυγόνο και στην κατάλληλη αναλογία καίγεται αναπτύσσοντας θερμοκρασία 3000°C περίπου. Πρόκειται για τη γνωστή ως οξυακετυλενική φλόγα που χρησιμοποιείται σε εργασίες συγκόλλησης ή κοπής μεταλλικών αντικειμένων με υψηλό σημείο τήξης.